Postępowanie w przypadku zachowań „trudnych” oraz aktywne zapobieganie – Anna Bujakowska

Zachowania trudne tj. bicie, kopanie, agresja słowna, autoagresja. Należą do grupy zachowań, spowodowanych bodźcem. Bodziec ten może mieć dwojaki charakter(wewnętrzny lub zewnętrzny). 

 

Wewnętrzny bodziec będzie stanowiła grupa wszystkich tych bodźców, które nie płyną ze środowiska w którym znajduje się dziecko (sytuacje, osoby), tylko ze specyficznych uwarunkowań może to być np. aktualnie rozwijają się choroba lub wszelki dyskomfort w odczuciu somatycznym(płynącym z „ciała”). 

 

Zewnętrzny bodziec będą stanowiły te bodźce, które pojawiają się niezależnie od „stanu zdrowia” czyli (złamanie schematu działania, sytuacje budzące lęk, nieznane osoby/pomieszczenia i inne). Często w występowaniu zachowań trudnych mamy do czynienia z działaniem obu rodzajów bodźców w jednym czasie. 

 

Intensyfikacja zachowań „trudnych” jest zależna od bodźca aktualnie działającego na daną osobę. Nie należy winić dziecka za to, że sytuacje trudne pojawiają się w jego życiu. Należy pomóc mu zrozumieć, co takiego powoduje, że bodziec ten w tak silny sposób działa. Nazwanie bodźca pomaga w zmniejszeniu napięcia i lęku. Po reprezentacji przez dziecko „zachowań trudnych”, możemy odbyć krótką rozmowę ( jeśli to możliwe) i wspólnie z dzieckiem nazwać powód „awantury”.

 

 

Co jednak zrobić, gdy zachowania trudne pojawiają się?

1. Przede wszystkim musimy być opanowani. Nasza twarz w możliwie największym stopniu powinna nie wyrażać emocji.

2. W zależności od sytuacji wybieramy sobie jedno polecenie np. „Usiądź na krześle”, które powtarzamy w odstępie co 5 sekund spokojnym lecz stanowczym tonem głosu.

3. Nie utrzymujemy kontaktu wzrokowego z dzieckiem, możemy skierować go na dziecko, lecz nie na jego oczy.

4. Jeśli to możliwe nie utrzymujemy kontaktu fizycznego.

5. Nie wchodzimy w dyskusję, póki dziecko nie wykona naszego polecenia i póki nie będziemy czuć, że dziecko może wrócić do poprzedniej aktywności.

6. Potrzebujemy czasu- w miarę stosowania techniki, czas „ zachowań trudnych” powinien się skracać.

 

Refleksja:

Jeśli dziecko odczuwa potrzebę rozmowy- bądźmy do jego dyspozycji, rozmowa jednak nie powinna mieć charakteru obwiniania. Powinna mieć charakter odciągający dziecko od kumulacji zdenerwowania( np. propozycja odpoczynku lub aktywności – lecz dopiero gdy dziecko wykona polecenie- podpunkt 2.)lub refleksyjny( nazwanie bodźca). Jeśli obrazimy się na dziecko za to, że postąpiło w taki sposób wywołamy emocje, które dodatkowo „nakręcą dziecko” i spowodują możliwy nawrót zachowań trudnych. 

 

 

Zapobieganie:

Prewencja zmniejsza ilość sytuacji niepożądanych. Dbajmy o to, aby nasze dziecko było w dostateczny sposób „nabodźcowane pozytywnie” tj. doceniajmy, każdą sytuację, kiedy dziecko nie reprezentuje zachowań trudnych. 

 

Nagradzanie:

1. Ulubiona aktywność z rodzicem (silnie nabodźcowane nagradzanie).

2. Naklejka z ulubioną postacią z bajki (tutaj musimy dowiedzieć się co naprawdę cieszy).

3. Wspólnie zjedzona przekąska- proszę używać najrzadziej, lub na początku stosowania techniki, gdy nic innego nie motywuje.

4. Nagradzanie słowne „ Jestem dumna, że dziś tak fajnie spędzamy dzień”, „Bardzo cieszę się, że dzisiaj jesteśmy razem”- nie nawiązujmy do zachowań trudnych- to zdemotywuje dziecko. Możemy dodawać ją do każdego innego nagradzania.

5. „Ptaszek” po każdym dobrze wykonanym zadaniu w kartach pracy.

 

Komunikacja:

To w jaki sposób komunikujemy się z dzieckiem ma znaczenie. Ważne, abyśmy minimalizowali ilość „ zwracania uwagi” od słowa „nie” (np. nie rób tak). Nie jest to wystarczający komunikat dla dziecka. Próbujmy komunikować się w sposób najbardziej zrozumiały dla dziecka:

 

 Zamiast „nie”  użyjmy:

„Nie rób tak” – „Czy mogę prosić Cię, żebyś przestał grzebać w doniczce?”. 

„Nie krzycz” – „ Czy mógłbyś mówić do mnie ciszej?/ bawić się ciszej?”.

 

Akceptacja:

Stwarzajmy możliwie dużo sytuacji w których dziecko czuje się komfortowo. Przytulajmy je, wsłuchajmy się w to czego potrzebuje. Ono chce zachowywać się „dobrze” i o tym należy pamiętać gdy jest „najciężej”.


Anna Bujakowska – oligofrenopedagog, nauczyciel wychowawca