Naśladowanie w rozwoju każdego dziecka odgrywa znaczącą rolę. Maluch uczy się poprzez naśladowanie. Widząc, słysząc jak mówią osoby wokół niego, uczy się mówić, podobnie jest z jedzeniem, chodzeniem, śpiewaniem, wykonywaniem wszelakich czynności.
Co kryje się pod pojęciem naśladownictwa? Naśladownictwo jest jedną z ważnych dróg przyswajania wiadomości, przekonań, wtedy kiedy jednostka nie jest na tyle dojrzała, aby móc samemu kierować swoim postępowaniem i potrzebuje wówczas wzorca do naśladowania. Podstawowym czynnikiem tworzenia się funkcji symbolicznej u człowieka, objawiającym się w posługiwaniu znakami i symbolami takimi jak np. mowa, zabawa tematyczna czy wyobrażenia, jest właśnie rozwój naśladownictwa.
Naturalnym środowiskiem, które oddziałuje na jednostkę od najwcześniejszych lat, jest najbliższa rodzina. To w niej „mały człowiek” zdobywa pierwsze doświadczenia społeczne, poznawcze i emocjonalne. Wchodząc w interakcje z rodzicami, rozwija funkcje psychiczne, kształtuje swoją osobowość. Obserwując zachowania mamy i taty przyswaja pewne wzorce, normy i wartości przyjęte w społeczeństwie, do którego przynależy. Rodzina jest więc najważniejszą i podstawową grupą społeczną, w której dokonuje się proces uspołeczniania dziecka.
To właśnie w swoim domu, maluch uczy się wykonywania codziennych czynności. Włączony w domowe obowiązki czuje się potrzebny, a co za tym idzie ważny. Jego rola wówczas nabiera sensu. Należy zatem wykorzystać domowe czynności do nauki naśladowania.
Ćwiczenia jakie przedszkolak może wykonywać w domu razem z rodzicem to:
· odkurzanie;
· wycieranie kurzu z mebli;
· krojenie warzyw;
· mycie owoców, warzyw;
· rozkładanie sztućców do obiadu;
· podlewanie kwiatów;
· składanie ubrań, wieszanie ich w szafie, układanie na półkę,
· odkładanie rzeczy, zabawek na swoje miejsce;
· zmywanie naczyń lub wkładanie ich do zmywarki.
Celem ćwiczeń życia praktycznego jest adaptacja dziecka do otaczającego je świata oraz zaspokajanie potrzeb rozwojowych takich jak tendencja do naśladowania czy niezależności. Przynoszą mu one satysfakcję i wzmacniają pewność siebie, a co ważne dają poczucie sensu i możliwość zrobienia czegoś wspólnie z rodzicem, co wzmacnia ich bliską relację. Ponadto pomoc dziecka przy pracach domowych wspiera koncentrację i koordynację ruchową.
Dzięki naśladowaniu maluch szybko się rozwija i nabywa nowych umiejętności. Uczyć dziecko poprzez naśladowanie można również w trakcie wspólnej zabawy.
Zabawy z użyciem naśladowania:
1) Słuchowe – polegać one będą w tym przypadku na łączeniu zabawy z przedmiotami codziennego użytku oraz z instrumentami. Wykorzystać tu można garnki, łyżki, kubki, deski do krojenia itp. przedmioty oraz instrumenty np. grzechotki, dzwonki, bębenki. Istota ćwiczenia jest bardzo prosta. Wystarczy pokazać dziecku jak gramy na wybranym przedmiocie/instrumencie i powiedzieć, żeby zrobiło tak samo. Zabawę taką można przeprowadzić w kilku „kolejkach” z wykorzystaniem 2 lub 3 przedmiotów/instrumentów. Stymulujemy nie tylko naśladownictwo, ale także percepcję słuchową.
2) Wzrokowe – używamy tutaj figurek zwierząt lub zabawek typu piłka, auto. Zadanie polega na tym, by dziecko powtórzyło ruch zwierzaka, jaki zaprezentuje mu rodzic. Wszystko uwarunkowane jest oczywiście od tego, na jakim poziomie rozwoju znajduje się aktualnie dziecko. Rodzic pokazuje swojemu maluchowi jak idzie koń np. po stole od strony lewej do prawej, dodatkowo wydaje charakterystyczny dla zwierzęcia odgłos. Zadaniem dziecka jest powtórzyć ten ruch i odgłos. Taką zabawę powtarzać można z innymi zabawkami np. z autem. Trudniejszą opcją tego ćwiczenia jest wykonanie go, używając do tego ruchów, jakie wykonuje zwierzę lub przedmiot, czyli np. koń biegnie, ptak lata, auto jedzie, piłka skacze. Czynności te opisywane powinny być onomatopejami, np. piłka robi bam, żaba skacze hop, hop.
3) Zabawa z misiem lub lalą – te przedmioty potrzebne są do nauki zabawy sytuacyjnej. Rodzic pokazuje dziecku, że miś pije z kubka, jedzie autem, lala je łyżką, myje brzuch gąbką, kopie piłkę, rysuje kredką. Rzeczy pojawiają się systematycznie i nie wszystkie na raz. Na początek wybieramy 2 przedmioty i pokazujemy czynność np. z misiem. Maluch uczy się w tym ćwiczeniu rozumienia czasowników, a w konsekwencji samodzielnej zabawy tymi przedmiotami. Polecenie tu będzie brzmiało: „Zrób tak jak miś/lala” lub gdy czynność została wypracowana, można użyć czasowników „Nakarm misia”, „Daj pić lali” itd.
4) Karty z obrazkami – do tego ćwiczenia można wykorzystać samodzielnie przygotowane karty lub już gotowe (mnóstwo pomocy dostępnych jest w internecie). Karty przedstawiają zwierzęta i polecenie np. szczekaj jak piesek, skacz jak żaba itp. Rodzic pokazuje obrazek i czyta dziecku, jaką czynność ma wykonać. Jeżeli dziecko nie rozumie polecenia, rodzic pokazuje, a maluch naśladuje.
5) Nawlekanie – potrzebne są do tego guziki z większymi otworami, koraliki, makaron, pocięte słomki lub gra „Nawlekaj nie czekaj”. Wszystkie te przedmioty opierają się na nawlekaniu. Warto mieć podwójny zestaw pomocy oprócz wspomnianej wcześniej gry, która ma już w swoim zestawie większą liczbę kulek. Zabawa polega na tym, że rodzic pokazuje maluchowi co i w jakiej kolejności nawleka, a dziecko powtarza ułożoną sekwencję za dorosłym.
6) Naśladowanie ruchów do piosenki, gimnastyka całego ciała – mamy tu dużo możliwości. Ćwiczenia związane z naśladowaniem motoryki dużej to podskakiwanie, bieganie, kopanie, turlanie piłki, podnoszenie rąk do góry, skłony, stanie na jednej nodze, kołysanie rękoma na wzór poruszających się drzew na wietrze, powtarzanie za rodzicem gotowego układu tanecznego. Chodzi o to, by dziecko naśladowało ruchy za osobą dorosłą. Polecenie do tego typu ćwiczeń to „Zrób tak jak ja”.
7) Miny – naśladowanie mimiki polega na odtwarzaniu ruchów twarzy, warg i języka za rodzicem. W tym ćwiczeniu robimy różne miny np. wesołą, smutną, złą, zdziwioną itp., jak również pokazujemy wszelakie śmieszne miny, do których użyjemy dodatkowo języka. Dziecko powtarza za dorosłym. Można wykorzystać do tej zabawy lustro.
Warto poświęcić czas swojemu maluchowi w domu i wykorzystać różnego rodzaju czynności domowe i zabawy do nauki naśladowania. Dziecko poczuje się ważne i docenione, a rodzice zyskają kompana do pomocy w obowiązkach domowych i zapewnią mu dużo frajdy i uwagi, której maluch tak bardzo potrzebuje.
Bawmy się ze swoimi dziećmi i uczmy je poprzez naśladowanie, a bliska relacja z naszymi pociechami jeszcze bardziej się wzmocni.
Monika Bielecka – nauczyciel wychowawca , oligofrenopedagog, terapeuta behawioralny
